Historie van de Boompjeswal

De geschiedenis van Zutphen omvat vanzelfsprekend de geschiedenis van de Boompjeswal.
Dit is niet de plaats om de geschiedenis van Zutphen te beschrijven, daarvoor wordt verwezen naar de overvloedige literatuur met betrekking tot dit onderwerp en de websites die de geschiedenis van Zutphen als onderwerp hebben (zie onder "links").
Het stukje historie hieronder heeft alleen betrekking op zaken die specifiek de Boompjeswal betreffen.


In de middeleeuwen stroomde op de plaats van de Boompjeswal een van de aftakkingen van de Berkel. De huidige droge bedding aan de rand van het park is een overblijfsel hiervan.

De afbeelding hiernaast laat een deel zien van de kaart van Zutphen uit 1565 van Jacob van deventer. De verdedigingswallen, waarvan de Boompjeswal er een is, moesten nog worden aangelegd.







In de 16e eeuw kon niet meer worden vertrouwd op de middeleeuwse stadsmuren en de eerste wallen verschijnen rond de stad. De wal die later de Boompjeswal zal heten bestaat nog niet.

Spittaalstad, het gebied tussen de Spittaalstraat en de Laarstraat, komt langzaam tot ontwikkeling. Er is bebouwing langs de straten, maar het gebied werd vooral gebruikt voor de tuinbouw.
Begin 17e eeuw wordt begonnen met de aanleg van verdedigingswerken rond en in de stad die de middeleeuwse muren overbodig maken.

Deze kaart laat de situatie in 1582 zien.


Hiernaast is een stukje te zien van de kaart van Zutphen uit de bekende atlas van J. Blaeu . In 1652 was de (Boompjes)wal een feit.

De aanleg van de wal had grote gevolgen voor de omgeving. Straten in de Spittaalstad werden doorsneden of opgeheven, gebouwen gesloopt. Hofjes en tuinen werden verplaatst naar wat nu de Hoven heet.

Hoewel de Boompjeswal tot eind negentiende eeuw in militair bezit bleef, speelde dit verdedigingswerk door zijn ligging nauwelijks een rol.


Door de verbeteringen die Coehoorn omstreeks 1700 aan de vesting had aangebracht en met name door de aanleg van de inundatie voor de Laarpoort, verloren de twee bolwerken op de plaats van de huidige Boompjeswal en de Paardewal hun militaire betekenis.

Al spoedig kregen zij andere bestemmingen. Op 27 september 1707 gaven de gemeenslieden (een soort volksvertegenwoordiging) te kennen dat zij het "zeer aangenaam achten wanneer een wandeling wordt gemaakt op de binnenwal tussen de Laarpoort en de Hospitaalpoort".
Op 4 november 1707 wordt vervolgens besloten de iepen op de binnenwal tussen de Laarpoort en de Hospitaalpoort om te hakken en te verkopen en het jaar daarna wordt hier nog een aangrenzend stuk tuin gekocht om de wal te kunnen inrichten tot wandeling. Aan die inrichting en de daarmee gepaard gaande beplanting met bomen dankt de plek nog steeds haar naam Boompjeswal.

Het kaartfragment uit 1763 laat deze verandering zien.
De Boompjeswal werd in de 18e en 19e eeuw ook wel aangeduid met de naam Kalverbosch. Waarschijnlijk werden er voor die tijd kalveren geweid.
In 1887 werd er een aantal bomen gekapt en een jaar later werd de Boompjeswal in een wandelpark veranderd.


In de loop van de 18e eeuw werd de binnengracht van de Boompjeswal gedempt en de grond werd in percelen als tuin uitgegeven aan inwoners van Zutphen. Op deze kaart uit 1880 zijn de tuinen te zien.
Het einde van de vesting Zutphen kwam voort uit een wijziging van de landelijke defensiepolitiek, vanaf 1850 wordt de landsverdediging geconcentreerd op de Hollandse Waterlinie. In 1874 wordt Zutphen officieel als vesting opgeheven. Deze vestingwet van 1874 maakte het mogelijk om de vestingwerken te slopen of te bebouwen. Voor de Boompjeswal betekende dat de bouw van woningen op de uitgegeven percelen grond.

In 1893 is een groot gedeelte van de Boompjeswal bebouwd. Op het kaartje hieronder is te zien dat de rijen boompjes hebben plaats gemaakt voor een park.











De aftakking van de stippellijn Laarstraat-Beukerstraat heeft betrekking op het traject van de paardentram Zutphen-Warnsveld. De ZpTM (Zutphense Tramweg Maatschappij) onderhield deze dienst van 1889 tot 1901.
De remise van deze tram, het rechthoekige blok op de kaart, bevond zich op de Boompjeswal op de plaats waar zich thans het Jugendstilhuis van nummer 14 bevindt.
Op enkele van de oude ansichtkaarten met foto's van het eind van de Boompjeswal is de rails te zien.


Een kaartje uit de 20e eeuw. Op dit kaartfragment uit 1935 is te zien dat de openbare school in de Polsbroek wegens lokalennood is uitgebreid tot op het Boompjeswalpark. Na de Tweede Wereldoorlog is de Belastingdienst geruime tijd gehuisvest in het gebouw.





In de jaren zeventig van de vorige eeuw is een verbinding gemaakt tussen de "knik" van de Boompjeswal en de Polsbroek.

Het korte stukje, van de Spittaalstraat tot de "knik", heet thans aan de zuidzijde Martinetsingel en aan de noordkant Boompjeswal.
Een merkwaardige situatie die regelmatig tot verwarring leidt.


Een historisch moment, de intocht van de Canadezen op de Boompjeswal in april 1945.
De foto is gemaakt vanaf (ongeveer) de spittaalstraatbrug.